Ogród i las potrafią czynić cuda

Ogrodolecznictwo jest znakomitą metodą terapeutyczną, która jest coraz częściej stosowana wśród seniorów. Możliwość psychicznego odreagowania i zrelaksowania się sprawia, że hortiterapia pojawia się w różnego rodzaju ośrodkach, klubach czy uniwersytetach trzeciego wieku. Prekursorką hortiterapii na Mazurach jest Zofia Wojciechowska z Mrągowa, która kocha Mazury, przyrodę i ludzi. Swoje pasje realizuje od 10 lat podczas zajęć ze wszystkim pokoleniami, od dzieci po seniorów. Wiedzę o roślinach oraz wyjątkową umiejętność postrzegania przyrody przekazuje m.in. giżyckim seniorom.

- Hortiterapia to leczenie roślinami, ogrodem z czego dzięki pani Zofii Wojciechowskiej mogą korzystać nasi słuchacze Giżyckiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku – informuje Ewa Ostrowska, dyrektor GUTW i Centrum Profilaktyki w Giżycku. - Zajęcia z hortiterapii mamy raz w miesiącu. Terapię prowadzimy w klubie seniora, lesie, na osiedlowych podwórkach, gdzie utworzyliśmy specjalne ogrody terapeutyczne. Ponadto zajęcia terapeutyczne odbywają się z naszymi dziećmi w świetlicy socjoterapeutycznej czy młodzieżowym klubie Pełna Chata. Hortiterapia pozwala na bliski kontakt z naturą, kwiatami, roślinami poprzez dotyk, zapach, ale też poprzez opowieść naszej terapeutki o właściwościach roślin i ich znaczeniu zdrowotnym w naszym życiu. Moim marzeniem jest stworzenie ogrodu sensorycznego w mieście.

Stymulacja zmysłów
Elementy hortiterapii w miastach to parki, skwery, zieleńce, ogrody działkowe, zieleń w biurach i mieszkaniach. Ogrodoterapia to połączenie przyjemnego z pożytecznym. Niezwykle kojące może być przebywanie wśród roślin, jak również praca z nimi. Wykonywanie niewymagających użycia ciężkich narzędzi zabiegów pielęgnacyjnych w ogrodzie bywa źródłem sporej satysfakcji, a do tego uczy cierpliwości i koi nerwy. Hortiterapia jest skutecznym sposobem na oderwanie myśli od zmagań z chorobą. Stan zdrowia i psychiki osób starszych, zmagających się z często nawarstwiającymi się problemami zdrowotnymi, może poprawić się, jeśli mają oni szansę na mentalną ucieczkę od zmartwień. Ponadto, hortiterapia pozwala również rozładować agresję i frustrację. To ważne w przypadku seniorów, którzy zmagając się z problemami różnej natury, mogą dać ujście swoim emocjom dzięki pracy w ogrodzie.

- Hortiterapia to piękno kwiatów, roślin i dobroczynny kontakt z naturą - mówi Zofia Wojciechowska. - Zajęcia takie mają z reguły określony cel terapeutyczny. Podczas zajęć staramy się stymulować wszystkie zmysły, słuch, wzrok, węch szczególnie dotyk, bo to jest najbardziej rozwijające i potrzebne każdemu. Różnorodność barw wpływa na nastrój człowieka. Barwy mogą uspokajać, pobudzać czy relaksować. Kolor buduje atmosferę ogrodu. Wybraliśmy kwiaty o barwach narodowych Ukrainy: niebieskie i żółte. Opowiadamy o znaczeniu tych kolorów. Niebieski to kolor nieba, ale także możemy dostrzec go w mazurskich jeziorach, bo przecież to właśnie niebo odbija się w jeziorach. Kolor żółty to słońce, kojarzy się z energią, witalnością. Większość roślin kwitnących na żółto informuje owady o gotowości do zapylenia.

Jak hortiterapia pomaga seniorom?
Hortiterapia umożliwia jej uczestnikom obserwowanie osiąganych dzięki swojej pracy efektów. W ten sposób widzą, jak rozwijają się uprawiane przez nich rośliny i mogą obserwować naturalne cykle. Tego rodzaju wymierne efekty to ważny element tej metody w przypadku seniorów.

- Spędzanie czasu wśród natury dla większości osób, nie tylko starszych, stanowi prawdziwe ukojenie – wyjaśnia Zofia Wojciechowska. - Oprócz korzyści natury psychologicznej, hortiterapia może również wpływać na ogólną poprawę stanu zdrowia. Wpływa na zmniejszenie lęku, stresu i napięcia. Ponadto obniża ciśnienie krwi, wpływa na rytm pracy serca, normalizuje oddech. Poprawia koncentrację i zdolności do skupienia, uczy nowych umiejętności. Zachęca do interakcji społecznych. Ktoś jest liderem, ktoś inny pomocnikiem. Hortiterapia to również kreowanie inwencji twórczej.
W ten sposób mogą oni poczuć własną sprawczość i znaleźć kolejny cel do realizacji.

Seniorzy razem pracują przy roślinach doniczkowych, na skwerach czy w ogrodzie, wspólnie osiągając cele. Podczas hortiterapii mogą nawiązywać nowe więzi. Przy tym, praca z roślinami staje się ich wspólnym zainteresowaniem i tematem do rozmów.

- Wiele osób starszych  cierpi na niepełnosprawność ruchową, dlatego duże znaczenie ma dla nich usprawnienie motoryki między innymi za pomocą spacerowania po ogrodzie, ćwiczeń na trawniku i przy drzewie – mówi pani Zofia. - Wykonując prace ogrodnicze seniorzy nie zastanawiają się nad tym, że ćwiczą konkretne stawy, wzmacniają osłabione mięśnie, rozciągają przykurcze, korygują wady i poprawiają wydolność organizmu.

Hortiterapia a florystyka
Nie wszyscy potrafią tworzyć piękne bukiety czy dekoracje z roślin. Ale czy osoby, które nie mają pojęcia o ogrodnictwie i florystyce mogą poddać się hortiterapii?

- To odróżnia hortiterapię od florystyki, że nie koncentrujemy na wszystkich prawidłach układu florystycznego - wyjaśnia pani Zofia. - Reguły stawiamy do kąta. Florystyka jest nam pomocna jedynie do wykorzystywania narzędzi. Każdy wykonuje kompozycję według własnego pomysłu. Nikogo nie ograniczamy. Skupiamy się na tym, by stymulowanie zmysłu dotyku było kreatywne. Nie każdy musi czynnie uczestniczyć w zajęciach. Może się tylko przyglądać i kontemplować przyrodę, cieszyć się zapachem roślin, kształtem kolorystyką, a nawet smakiem. Zajmujemy się również nanotechnologią. Wszystkie rośliny, które trafiają do uczestników zajęć są odpowiednio przygotowane, są stuprocentowo zdrowe.

Kąpiele leśne z hortiterapią
Hortiterapia łączy się i przenika z innymi dziedzinami. Seniorzy bardzo często spotykają się w parkach oraz lesie miejskim, korzystając z kąpieli leśnych. Są to spacery połączone z pracą nad oddechem, przyczyniające się do lepszego dotlenienia i relaksu. Ta metoda jest stosowana jako uzupełnienie terapii konwencjonalnych. Poza przytulaniem się do drzew, nasłuchiwaniem odgłosów natury, uczestnicy odkrywają cenne i lecznicze właściwości roślin. Zajęcia w plenerze są ulubioną formą aktywności studentów uniwersytetu trzeciego wieku.

- Seniorzy w pięknych okolicznościach przyrody tworzą bukiety, ozdabiają kapelusze i zaplatają wianki, wykorzystując kwiaty przyniesione z własnych ogródków, ale także korzystając z roślin rosnących na polanie w lesie – mówi dyrektor Ewa Ostrowska. – Okazało się, że nawet z pozoru niezbyt efektowne leśne kwiatki, mogą tworzyć piękne kompozycje i stanowić prawdziwą ozdobę. Zajęcia w plenerze dają możliwość korzystania z walorów przyrodniczych, oddychania świeżym powietrzem, ale także spotkania się ze znajomymi studentami w bezpiecznych warunkach. A takich kontaktów bardzo nam wszystkim brakuje.
Renata Szczepanik